Nowości

W 200. rocznicę urodzin Sokratesa Starynkiewicza

Na stronie tytułowej: portret Sokratesa Starynkiewicza, p.o. prezydenta Warszawy (1895 r.). Autor Badowski, Adam (1857-1903) , Muzeum Narodowe w Warszawie

200 lat temu, 30 grudnia 1820 (18 grudnia według czasu starego stylu)* w Taganrogu nad Morzem Azowskim, przyszedł na świat Sokrat Iwanowicz Starynkiewicz (ros. Сократ Иванович Старынкевич), w polskiej literaturze znany jako Sokrates Starynkiewicz.

* Według kalendarza juliańskiego (stary styl) obowiązującego w Cesarstwie Rosyjskim, w odróżnieniu od kalendarza gregoriańskiego (nowego stylu) wprowadzonego w październiku 1582 roku i używanego w Królestwie Polskim różnica ta w latach 1800–1899 wynosiła np. 12 dni, a od 1900 roku do 1918 już 13 dni. Uwzględniając różne kalendarze niekiedy stosuje się format podwójny, np. „18 / 30 grudnia 1820”. W tym układzie aktualną (gregoriańską) datą jest ta druga. Po raz pierwszy w polskiej publicystyce historycznej urodziny Sokratesa Starynkiewicza Polskie Radio ogłosiło 18 grudnia, według starego stylu juliańskiego (kalendarza rosyjskiego). Oznaczałoby to 6 grudnia (!). Zob. audycja radiowa 200. rocznica urodzin Sokratesa Starynkiewicza. Rosyjski generał, któremu Polacy postawili pomnik (Cztery pory roku/Jedynka).https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/978250,Sokrates-Starynkiewicz-rosyjski-prezydent-Warszawy

W dziejach Warszawy, stolicy likwidowanego Królestwa Polskiego, przypadła mu niewdzięczna rola pełnienia obowiązków wojskowego prezydenta Warszawy. Funkcję tę jako generał-major artylerii wojska rosyjskiego, sprawował w latach 1875–1892. Polubił Warszawę i związał się z nią do końca swojego życia. Zmarł 23 sierpnia 1902 roku. Postać jego oceniana była przez Polaków pozytywnie od samego początku. Pomnik Starynkiewicza na Stacji Filtrów oraz plac noszący jego imię są jedynymi upamiętnieniami z okresu zaboru rosyjskiego zachowanymi w Warszawie, a jego grób na cmentarzu prawosławnym na Woli otaczany jest opieką stołecznego MPWiK S.A.

Zasłynął swoją odpowiedzialnością i uczciwością. Do legendy przeszły jego wpłaty do kasy miejskiej z własnej kieszeni za szkody wyrządzone chybionymi zakupami inwestycyjnymi. Na lata jego urzędowania przypadły wielkie inwestycje infrastrukturalne, w tym budowa wodociągów i kanalizacji, uruchomienie pierwszej publicznej linii tramwaju konnego, otwarcie wielkiego cmentarza Bródnowskiego czy budowa nowej gazowni na Woli.

Ojciec Iwan był filologiem klasycznym, dyrektorem gimnazjum w Taganrogu stąd imiona dwóch synów o rodowodzie greckim,  Sokrat i  Olimp.

Choć postać p.o. prezydenta Warszawy S. Strynkiewicza obszerną literaturę, zadziwiają wciąż powtarzające się błędy, mylące obu braci przebywających w tym samy czasie w Warszawie, a także uporczywie tytułowanie go prezydentem miasta (ostatnim cywilnym prezydentem miasta Warszawy był  Zygmunt Wielopolski a jego następców zaliczyć należy do komisarzy wojskowych). Fragment ulicy przypisanej Starynkiewiczowi to nie fragment Filtrowej ale odcinek biegnący prostopadle do bramy wejściowej na teren Stacji Filtrów, obok Szpitala Dzieciątka Jezus, dzisiaj wliczany w obszar odrębnego Placu Starynkiewicza.

Nie ma też Zespołu Stacji Filtrów Williama Lindleya w Warszawie (Wikipedia). Głównym inżynierem budowy wodociągów i kanalizacji w Warszawie był jego syn, William Heerlein Lindley.

Nic nie ujmując zasługom Starynkiewicza w budowaniu największej warszawskiej inwestycji - wodociągów i kanalizacji - z nieznanych ówczesnym krajowym publicystom rosyjskich źródeł wynika, że powstać mogła ona jedynie dzięki udanym zabiegom u cara Aleksandra II i Aleksandra III dwóch rosyjskich generałów–gubernatorów - Pawła Kotzebue i Piotra Albedyńskiego - stojących od p.o. prezydenta wyżej w hierarchii władzy wojskowej administrującej Warszawą! 

Pomnik p.o. prezydenta, wykonany w 1907 roku przez Jana Woydygę, zaginął w 1944 roku. W 110. rocznicę uruchomienia wodociągu w 1996 roku (a właściwie popłynięcia pierwszej wody z kranów w prywatnych posesjach) jego replikę zamówiło kierownictwo MPWiK u rzeźbiarza Michała Rosy. Zaszczyt odsłonięcia pomnika przypadł piszącemu te słowa w dniu 21 września 1996 roku. Pomnik znajduje się na Stacji Filtrów, będącej częścią Zakładu Centralnego Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Warszawie S.A.

Literatura zalecana:

Sokrates Starynkiewicz, Dziennik 1887-1897, PWN, Warszawa 2001.

Ryszard Żelichowski, Lindleyowie. Dzieje inżynierskiego rodu, Biblioteka Societas Lindleiana, t. I-III, Warszawa 2019.

Spokojnych świąt i cieszenia się zdrowiem w 2021 r.

William H. Lindley w Alei Sław w Samarze

W październiku 2016 roku, z okazji 130-lecia wodociągu Samary, przed głównym wejściem do przedsiębiorstwa SKS-Samara Sp. zoo (Systemy komunalne w Samarze) otwarto Aleję Sław, w której umieszczono nazwiska wybitnych przedstawicieli miejskiej branży wodno-kanalizacyjnej.
Każdego roku Aleja Gwiazd jest uzupełniana nowymi nazwiskami. Rolę "gwiazd" odgrywają płyty z szarego eleganckiego lokalnego kamienia.

W 2016 roku w Alei Gwiazd uwieczniono nazwiska założycieli miejskiej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej: Williama H. Lindleya. Petera Alabina, Nikolaja Zimina oraz Alfreda von Vacano.

                   William Heerlein Lindley jest autorem projektu pierwszej kanalizacji Samary. 

W 1906 roku Magistrat (Duma) Samary podjął decyzję o budowie kanalizacji w tym mieście według projektu W.H. Lindleya. Główne części kanalizacji zachowały się do dziś. W 2019 roku minęło 110 lat od tego wydarzenia. 

Na płycie brakuje litery „H”, skrótu od Heerlein, członu jego nazwiska (według brytyjskiej tradycji nazwiska matki). Zwróciliśmy się z prośba o jego uzupełnienie. Może nasi Rosyjscy przyjaciele wprowadzą tę  niezbędną korektę 

Peter Alabin (1824-1896) od 1884 do 1891 pełnił funkcję burmistrza i na tym stanowisku w dużej mierze przyczynił się do otwarcia pierwszego wodociągu w Samarze w 1886 roku.

                                         Odsłonięcie pierwszych "gwiazd" w Alei Sław

Alfred Josef Marie Ritter von Wellho  Vacano (Альфред фон-Вакано) (1846-1929), poddany austriacki, przedsiębiorca, filantrop, właściciel browaru w Samarze. Inicjator i sponsor budowy pierwszej kanalizacji w Samarze. W 1909 roku oddano do użytku sfinansowaną przez niego próbną kanalizację o długości 4,2 km.

Nikolay Zimin jest autorem projektu pierwszego wodociągu w Samarze. 

Widok ogólny na pierwsze "gwiazdy"

W latach 2017-2019  Aleja Sław wzbogaciła się o kolejne cztery tablice.

***

Fotografie zawdzięczam dyrektorowi generalnemu SKS-Samara Vladimirowi Biryukovowi (Главного управляющего директора ООО "Самарские коммунальные системы" Бирюкова Владимира) oraz Marii A. Almazovej, kierownikowi działu PR SKS (Мария Александровна Алмазова, начальник отдела по связям с общественностью ООО), za co bardzo dziękuję .

60 lat temu w Kattwyk (Hamburg)

W 1960 roku, a więc sześćdziesiąt lat temu, Koksownia Kattwyk przygotowała specjalny medal poświęcony pamięci Williama Lindleya. Na awersie znajduje się biust Williama Lindleya z napisem:
HAMBURGERGAS (Hamburgski gaz, w górnej części) oraz  WILLIAM LINDLEY, ERBAUER DES ERSTEN HAMBURGER GASWERKS (W. Lindely, budowniczy pierwszej gazowni Hamburga, w dolnej:). Na rewersie umieszczono duży napis: HGW KOKEREI KATTWYK 1960 (Koksownia w Kattwyk, 1960).

                     Zbiory: Societas Lindleiana

Upamiętnienie dotyczyło otwarcia nowej koksowni w przemysłowej dzielnicy Hamburga otwartej w 1960 roku. Nowa koksownia istniała krótko. Wygaszona w 1981 roku, zburzona został w rok później.

W sierpnia 1844 roku nastąpiła uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę pierwszej koksowni do produkcji gazu w Grasbrook. W rok później nadszedł czas: pierwsze publiczne latarnie gazowe do oświetlenia głównych ulice Hamburga gazem uzyskiwanym z węgla. Jesienią 1845 roku nastąpiła tak duża powódź, że nowa gazowa nie nadawała się do użytku. Potrzebny  był nowy budynek. „Przejął go angielski inżynier William Lindley, który był również odpowiedzialny za budowę nowoczesnego zaopatrzenia w wodę w Hamburgu. Latarnie gazowe spłonęły ponownie pod koniec 1846 roku: w liczbie 2020. Jasność ulic sprawiła, że ​​gazownia stała się tak popularna, że ​​jej wizerunek zdobił rewersy kart do gry” – pisze Sasha Disko-Schmidt w tekście Gasversorgung für die moderne Stadt (Zaopatrzenie w gaz nowoczesnego miasta). 

Zob. https://geschichtsbuch.hamburg.de/epochen/industrialisierung/gasversorgung-fuer-die-moderne-stadt/

Kattwyk wraz z Altoną znalazł się w obrębie Hamburga w 1937 roku. Obecnie z nawą tą wiąże się niezwykły most zwodzony Kattwykbrücke przerzucony nad południową Łabą, dla ruchu kolejowego i drogowego. Most o długości 290 metrów łączy Moorburg ze wschodnim półwyspem Kattwyk, który należy do wysp Łaby Hohe Schaar i Wilhelmsburga.

120. rocznica śmierci Williama Lindleya

W dniu 22 maja 2020 roku, w środku pandemii koronawirusa, Stowarzyszenie Lindleyowskie upamiętnia 120. rocznicę śmierci Williama Lindleya, projektanta warszawskiej kanalizacji i wodociągów.
W. Lindley zmarł 22 maja 1900 roku we własnym domu przy 74 Shooter's Hill Road w londyńskiej dzielnicy Blackheath. Miał mniej niż 92 lata. Przyczyną śmierci były problemy zdrowotne związane z wiekiem i niewydolność serca. W ostatnich chwilach życia towarzyszył mu jego najstarszy syn, Sir William Heerlein. Lindley, kontynuator prac ojca i jego siostra Julia. Pogrzeb odbył się trzy dni później. Został pochowany na cmentarzu Charlton w londyńskiej dzielnicy Greenwich.